Vijzel -tjobek of oelekan

Tjobek & oelekan / cobek & ulek ulek

Tjobek  haalde ik altijd door elkaar met tjebok ….  Jakkie,  botel tjebok is de fles die in de wc wordt gebruikt,  soort mobiel bidet. Mijn vader heeft er heel wat om moeten lachen. Vergeet jij het woord dus maar weer gauw. Een tjobek is onmisbaar in de Indische keuken. Maar tegenwoordig gebruiken veel mensen gewoon de keukenmachine. Alleen worden daar de kruiden gemixt en gesneden, terwijl in de vijzel de kruiden worden fijngedrukt, gewreven, met ronde bewegingen. Zo kunnen de kruiden en aroma’s zich beter mengen.

De taalbarrière

Ik ben echt een halve Indo,  de taal spreek ik niet,  op wat kleine woorden na. Ik vind dat echt kassian! Volgens een mevrouw, die ik sprak in de toko, is dat omdat ik geen Indische moeder had. Er staan wat lessen Bahasa Indonesia op mijn computer, todat ik er de tijd voor vind. Volgens die mevrouw moest ik maar even in Indonesië gaan wonen, dan leerde ik het zo. En ook daar moet eens wat van komen, ik moet mijn eerste reis naar Indonesië nog ondernemen.

Twee soorten vijzel- tjobeks – die ik heb:

Ik heb een grote platte, die gebruik ik voor grote kruidenmengsels. Deze heb ik geërfd van mijn vader. Hij is van hard vulkanisch steen (maar wel poreus), elke goede toko heeft er eentje staan. Hoe zwaarder hoe beter. Ik gebruik de vijzel ulekan (stamper) vaak om even een klap op de sereh te geven zodat de sappen lekker van het citroengras in je gerecht kunnen trekken. De vijzel is groot genoeg om een flinke hoeveelheid boemboe te oeleken.

De kleinere tjobek is vooral handig als je even wat korianderzaadjes wil pletten of een droog kruidenmengsel/boemboe wil maken. De mooie stenen tjobeks geven een mooi uitstraling in je keuken. Komijn en koriander zaadjes beter van te voren even roosteren voordat je ze in je tjobek doet.

Eerste gebruik

Controleer of je een juiste tjobek hebt van steen wat hard genoeg is. Kijk of je bij het wrijven niet geen steengruis uit de tjobek in je kruidenmengsel aantreft. Hoe je dat doet?
Doe zout of grof zeezout in je tjobek. Wrijf dit fijn. Zie je steengruis? Dan is je tjobek helaas te zacht. Gebruik je hem voor het eerst spoel hem af met heet water, snippr knoflook teentjes en wrijf dit fijn met cirkelende bewegingen. Zo maak je dus ook je boemboe, met cirkelende bewegingen beweeg je de stamper over de kruiden. Even laten lekker laten intrekken, ze noemen dit ook wel het kruiden van je tjobek (nieuwe spelling is trouwens cobek).

Welke volgorde maak je kruidenmengsels/boemboe’s?

BEgin met het fijnwrijven van kleinere zaden en noten (zoals de kemiri’s ). Maak korte scharnierende bewegingen heen en weer. Hoe meer er in je vijzel zit hoe ronder je bewegingen worden. Het tweede wat je toevoegen aan je boemboe zijn de vezelige kruiden, zoals sereh (citroengras) als je hem niet in zijn geheel erbij doet, gember. Je kunt dit ook alvast iets kleiner snijden. Nu ben je toe aan de ui en knoflook eventueel Spaanse peper, voeg dit toe aan je tjobek. Daarna de wat vloeibare stoffen zoals tamarinde, azijn, sambal (als je geen Spaanse peper hebt gebruikt). Als laatste voeg je de droge kruiden toe, is je vijzel te klein? Geen nood, maak je boemboe in gedeeltes. Dan voeg je het later weer bij elkaar en meng je het weer.

Tot slot

Porseleinen vijzels zijn vooral voor hele fijne stof. De grovere tjobek vijzel is voor kruiden in de Indonesische keuken. De vulkanische steen is vrij poreus, afwassen doe je met goed heet water. Bakpoeder kun je ook gebruiken wanneer je vijzel erg vies is (of een beetje geel van de koenjit dit is geelwortel). De Indonesische kruiden zijn van zichzelf antiseptisch, daar willen geen bacteriën wonen. Tjobek is echt “slowcooken”, je moet geen haast hebben. Heb jij een mooie tjobek staan? Gebruik jij hem? Welke zou je graag willen hebben?

Online kun je vast ook wel een goede toko vinden zoals deze zie link.